დემოდეკოზი არის კანის პარაზიტული დაავადება, რომელიც იწვევს ტკიპა დემოდექსი.იგი მრავლდება თმის ფოლიკულებში, კანის ცხიმოვან ჯირკვლებსა და მეიბომურ ჯირკვლებში(თვალის მიდამო) და გავლენას ახდენს ძირითადად სახის კანზე, თუმცა იშვიათ შემთხვევებში შეიძლება გავრცელდეს მკერდის და ზურგის მიდამოშიც. ტკიპის გამრავლებისთვის საკვები საშუალება წარმოადგენს კანის ცხიმი.

ბევრი ადამიანი შეიძლება იყოს ტკიპის მტარებელი, მაგრამ დაავადება ვლინდება მხოლოდ კანის მიკროფლორის დარღვევის და იმუნიტეტის დაქვეითების ფონზე.ასეთ შემთხვევებში ტკიპა აქტიურად იწყებს გამრავლებას, რის შედეგადაც ასიმეტრიული ქერცვლოვანი ვარდისფერი ლაქები, ტელანგიექტაზია, ვარდისფერი ან წითელი გამონაყარი გამოჩნდება კანზე, რომლის ადგილას შემდეგ ჩირქოვანი ან გამჭვირვალე სითხით სავსე ბუშტუკი გამოჩნდება.

ტკიპა მიეკუთვნება პირობით პათოგენურ ორგანიზმებს და ადამიანების 90%-ში იგი წარმოადგენს სახის კანის ნორმალური მიკროფლორის ნაწილს. ყველაზე ხშირად მიკრობული გარემოს შეცვლა ხდება კანის სხვადასხვა დაავადებების (ანთებითი, ბაქტერიული), იმუნოდეპრესანტების (პრეპარატები, რომლებიც ასუსტებენ იმუნურ სისტემას) გამო, მაგალითად, ადგილობრივი სტეროიდული მალამოები. ნერვული, სისხლძარღვების და ენდოკრინული სისტემის დარღვევები, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები და მეტაბოლური პროცესების დარღვევები ხელს უწყობს დემოდეკოზის გავრცელებას.

ზაფხულში აღინიშნება დემოდეკოზის სიხშირის მატება, რაც ასოცირდება ანთების საწინააღმდეგო ნივთიერებების მომატებულ წარმოებასთან ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედებით.

არსებობს დემოდეკოზის ორი კლინიკური ფორმა - პირველადი და მეორადი. ტკიპების უეცარი გამრავლებისას, როდესაც თანმხლები დერმატიტი არარსებობს(აკნე, როზაცეა, სებორეა), წარმატებული თერაპიის ჩატარების შემდეგ ანტიპარაზიტული საშუალებების გამოყენებით, ისმევა პირველადი დემოდეკოზის დიაგნოზი. როგორც წესი, დაავადება აღინიშნება 40 წელს გადაცილებულ პაციენტებში.

კანის თანმხლები დაავადებების (აკნე, პერიორალური დერმატიტი და ა.შ.), სისტემური დაავადებების (ლეიკემია, აივ-ინფექცია და ა.შ.) არსებობისას მეორადი დემოდეკოზის დიაგნოზი ისმევა. ეს ყველაზე ხშირად გვხვდება მნიშვნელოვნად დასუსტებული იმუნიტეტის მქონე პირებში. ზოგჯერ მეორადი დემოდეკოზი გამოწვეულია თირკმლის ქრონიკული უკმარისობით ან ულტრაიისფერი ზემოქმედებით. დაავადება შეიძლება გამოვლინდეს ნებისმიერ ასაკში.იგი ხასიათდება დაზიანების მნიშვნელოვანი არეალით და სიმპტომების სიმძიმით.

ქუთუთოების მიდამოში დემოდეკოზის ლოკალიზაციისას პაციენტი უჩივის ქავილს, რომელიც სითბოსა და ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედებით მატულობს, ასევე უცხო სხეულის შეგრძნებას თვალებში, თვალის დაღლილობას, წვის შეგრძნებას. ბლანტი და წებოვანი გამონადენი გროვდება თვალების კუთხეებში, განსაკუთრებით დილით. კანი ხდება მშრალი და თხელი, ხოლო დემოდეკოზის შედეგად დაზარალებული ადგილები სქელდება. ხანგრძლივმა დაავადებამ შეიძლება გამოიწვიოს წამწამების დაკარგვა და თმის ფოლიკულების ნაწიბუროვანი ქსოვილით ჩანაცვლება.

დემოდეკოზის დიაგნოზი ისმევა კლინიკური ნიშნების და ლაბორატორიული გამოკვლევების შედეგად, რომელიც მოიცავს ცხიმოვანი ჯირკვლების სეკრეციის და ბუშტუკების შიგთავსის მიკროსკოპიულ შესწავლას.

პირველადი დემოდეკოზის მკურნალობა როგორც წესი, არ არის რთული, თუმცა ამას გარკვეული დრო სჭირდება (4-6 კვირა).ამ დროს პაციენტს უნიშნავენ როგორც პერორალურ, ასევე ადგილობრივ პრეპარატებს.

მეორადი დემოდეკოზის მკურნალობა უნდა იყოს ყოვლისმომცველი და უნდა მოიცავდეს თანმხლები დაავადებების მკურნალობას. ამ შემთხვევაში ადგილობრივად უნიშნავენ მალამოები და პასტები, რომლებიც შეიცავს თუთიას, იხტიოლს და ა.შ.

დემოდეკოზის პროფილაქტიკა მოიცავს სახის კანის მოვლას, ზოგადი და ადგილობრივი იმუნიტეტის შენარჩუნებას, პირადი ჰიგიენის დაცვას, ინდივიდუალური პირსახოცის და თეთრეულის გამოყენებას, მაკიაჟისათვის განკუთვნილი ფუნჯების პერიოდულ გაწმენდას.

მასპინძლის ორგანიზმის გარეთ, ტკიპები სიცოცხლისუნარიანი რჩებიან ოთახის ტემპერატურაზე 9 დღის განმავლობაში.