არც თუ იშვიათად ხდება მსგავსი რამ: მაგალითად ქალაქის ღარიბ კვარტალში, სადაც ძირითადად ქარხნის მუშებით არის დასახლებული, მოულოდნელად იხსნება ლაუნჯ-ბარი, სადაც კოქტეილის ფასი საშუალო ხელფასის მეექვსედს უტოლდება . ზემოხსენებული კვარტლის მაცხოვრებლები ამბობენ : "ნეტა რისი იმედი აქვს, ვინც ეს გახსნა?"

გამოდის, რომ ეკონომიკაშიც და ფსიქოლოგიაშიც კი არის სპეციალური ტერმინი, რომელიც ხსნის ქცევების ამ დახვეწილ მაკეტს. მისი სახელია "კონკორდის ეფექტი".

ამ მასალაში უფრო დეტალურად გაეცნობით, რა არის ეს, რატომ ჩნდება და არსებობს თუ არა გზები ამ შეუქცევადი ხარჯების ხაფანგიდან თავის დასაღწევად.

ტერმინის ისტორია

ექვსი ათწლეულის წინ ფრანგებმა და ბრიტანელებმა გადაწყვიტეს ულტრა სწრაფი თვითმფრინავის შემუშავება . მოდელს „კონკორდი“ დაარქვეს. დაახლოებით თხუთმეტმა ავიაკომპანიამ მთელი მსოფლიოდან გამოიჩინა ინტერესი ამ ახალი პროდუქტზე, დაიდო კონტრაქტები მომავალი ლაინერების შესაძენად.თითქოს არაფერი ჩანდა საიმისო, რომ რაიმე არასწორად წასულიყო, მაგრამ საწვავის გაძვირების გამო მკვეთრი დისონანსი გაჩნდა: საშუალო კლასის მგზავრები, რომლებიც მზად იყვნენ სადმე გასაფრენად, ავიაბილეთის უფრო დაბალ ფასს ეძებდნენ და არა სუპერსიჩქარეს! ავიაკომპანიებმა გააუქმეს კონტრაქტები "კონკორდის" შეძენაზე, მაგრამ პროექტის ავტორებმა არ გაყინეს თვითმფრინავზე მუშაობა, გააგრძელეს და დაგეგმილზე მეტი ფული დახარჯეს. ხოლო როდესაც თვითმფრინავები საბოლოოდ გამოუშვეს, ისინი ფაქტიურად კაპიკებად იყიდეს მთავრობის მიერ კონტროლირებადმა ორმა ავიაკომპანიამ. საქმე ისე გამოვიდა, რომ ტერმინი „კონკორდის ეფექტიც“ აქ გაჩნდა. ეს არის დაკარგული ხარჯების ხაფანგის კლასიკური მაგალითი, მრუდე აზროვნება, რომელიც იწვევს ადამიანებში წამგებიან პროექტებზე შეჩერებას.

როგორ მუშაობს?

ეს ფენომენი რაღაც სისტემური წარუმატებლობის მსგავსია ჩვენს აზროვნებაში. არ აცნობიერებს მის აბსურდულობას, ადამიანი აგრძელებს ფულის, ძალისხმევის ან დროის ინვესტირებას მიზანმიმართულად წამგებიან საწარმოში. და ეს ხდება არა მხოლოდ ეკონომიკაში. „კონკორდის ეფექტი“ მუშაობს როგორც პირად ცხოვრებაში, ასევე ყოფაში. მაგალითად, თქვენ სწავლობთ უნივერსიტეტში ხუთი წლის განმავლობაში, რომ მიიღოთ ხარისხი სპეციალობაში, რომელზეც არასდროს არ იმუშავებთ. ამ წლების განმავლობაში აგრძელებთ ტოქსიკურ ურთიერთობას, როცა სიყვარული და პატივისცემა უკან რჩება და მათ ცვლის გაღიზიანება 24/7 რეჟიმში. ეს ხდება არაცნობიერად: რაც უფრო დიდხანს აკეთებს ადამიანი რაღაცას, მით ნაკლები რესურსი აქვს მას იმაზე იფიქროს, რომ რასაც აკეთებს არასწორია.

რა მიზეზების გამო ჩნდება „კონკორდის ეფექტი“?

• დაკარგვის შიში. წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ მილიონიანი ინვესტიცია ჩადეთ AppStore-ის აპლიკაციის შემუშავებაში. როცა ფული უკვე იხარჯება, გამოდის, რომ ის საერთოდ არ აკმაყოფილებს სამიზნე აუდიტორიის მოთხოვნებს. ამის აღიარება და მასზე მუშაობის შეწყვეტა ნიშნავს უზარმაზარ ჩაფლავებას და რეპუტაციის შერყევას. თქვენ განაგრძობთ ინვესტიციებს, მაგრამ სინამდვილეში უბრალოდ ახანგრძლივებთ საკუთარ ტანჯვას.

• ილუზია, რომ სიტუაცია შენ კონტროლქვეშაა. ერთი შეხედვით, აქ ირაციონალური საერთოდ არაფერია. საკუთარი ცხოვრების კონტროლი და გარემოებების დაძლევა - ასე არ გვასწავლიან ფსიქოლოგები? ფულის, დროის ან სხვა რესურსების ფლანგვა გაგრძნობინებთ თავს წარუმატებლად, არაკომპეტენტურად. დროის უკან დაბრუნების გზა არ არსებობს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ერთადერთი გზაა თავი მოიტყუო, რომ შენ აკონტროლებ სიტუაციას და გააგრძელო წამგებიანი საქმიანობა.

რას ამბობენ ფსიქოლოგები?

ფსიქოლოგები აღნიშნავენ, რომ ამ ფენომენის შესწავლისას ორი კანონზომიერება აღმოაჩინეს. ჯერ ერთი, ადამიანები თითქოს თვალს ხუჭავენ იმაზე, რომ პროექტს მათთვის მოგება და სიამოვნება არ მოაქვს და ცივად აგრძელებენ მასზე მუშაობას.

გვერდითი ეფექტი ასევე არის ის, რომ სხვა ადამიანებს პირად საუბრებში ატყუებენ, რომ პროექტი თითქოსდა მომგებიანია.

მეორეც, მათან ხშირად ჟღერს ფრაზა "მენანება მივატოვო წამოწყებული საქმე". ეს არის სრულიად დამანგრეველი ემოცია.

5.როგორ არ გავებათ და როგორც ავიცილოთ თავიდან "კონკორდის ეფექტი?"

კონცენტრირება მოახდინეთ "აქ და ახლავე". ძალიან მნიშვნელოვანია წარსულთან კავშირის გაწყვეტა - სწორედ ის არის თითქმის ყველა ფსიქოლოგიური ტრიგერის შემოქმედი.

"კონკორდის ეფექტი" არის სუფთა წყლის ფსიქოლოგიური ტრიგერი. წარმოიდგინეთ, რომ ეს წამგებიანი საწარმო არასდროს გქონიათ. წარმოიდგინეთ, რომ სულ სხვა რამეს აკეთებდით, შეეცადეთ თქვენს წარმოსახვაში ააგოთ ალტერნატიული ახლო წარსული. რას გააკეთებდით ეს პროექტი რომ არ არსებობდეს? და შემდეგ, რაც არ უნდა უცნაურად ჟღერდეს, დაიწყეთ მოძრაობა ალტერანტიული მიმართულებით.

ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, რომ შეუქცევად ხარჯებში გაბმულ ხაფანგში ადამიანი შეიძლება მრავალი წელი იყოს, მდგომარეობს იმაში, რომ სოციოლოგებისა და ფსიქოლოგების კვლევების თანახმად, ადამიანის მწუხარება დანაკარგზე ყოველთვის უფრო ღრმაა, ვიდრე შენაძენისგან მიღებული სიხარული.

მაგალითად გაჩერებაზე 30 წუთი ვდგავართ უკვე, რადგან აქამდე უკვე 25 წუთი ვიდექით და ახლა საცოდაობაა ფეხით წავიდეთ, რადგან ამდენი ხანი ველოდებით ტრანსპორტს, არა და თავიდანვე ფეხით რომ წავსულიყავით, 15 წუთში მივაღწევდით სახლამდე. ალბათ ცხოვრებაში ერთხელ მაინც გვქონია მსგავსი შემთხვევა . ანალოგიურად მუშაობს "კონკორდის ეფექტი".

თუ გაუსაძლისი უფროსი გყავთ, პროექტიდან მოგება მხოლოდ რამდენიმე წელიწადშია დაგეგმილი, პერსპექტივები კი სრულიად ბუნდოვანია, მაშინ, ალბათ, ღირს ამ ყველაფრის დასრულება. ცვლილება ყოველთვის მტკივნეულია, მაგრამ წაგებული საწარმოს მიტოვება ძალიან მალე ღრმად ამოისუნთქვის საშუალებას მოგცემთ.