რა არის ღვიძლის ციროზი?

ციროზი არის ღვიძლის გვიანი სტადიის დაავადება, რომლის დროსაც ღვიძლის ჯანსაღი ქსოვილი ნაწიბუროვანი ქსოვილით იცვლება და ღვიძლი მუდმივად ზიანდება. ღვიძლის მრავალი დაავადება და მდგომარეობა აზიანებს ღვიძლის ჯანსაღ უჯრედებს, რაც იწვევს უჯრედების სიკვდილს და ანთებას. ამას აღდგენის პროცესისი შედეგად მოჰყვება ქსოვილის ნაწიბურების ჩამოყალიბება. ნაწიბუროვანი ქსოვილი ბლოკავს სისხლის ნაკადს ღვიძლში და ანელებს ღვიძლის უნარს გადაამუშაოს საკვები ნივთიერებები, ჰორმონები, წამლები და ბუნებრივი ტოქსინები (შხამები). ის ასევე ამცირებს ცილების და ღვიძლის მიერ წარმოქმნილი სხვა ნივთიერებების გამომუშავებას. ციროზი საბოლოოდ აფერხებს ღვიძლის გამართულ მუშაობას. გვიანი სტადიის ციროზი სიცოცხლისთვის საშიშია.

ვინ ავადდება ციროზით, ვინ არის ყველაზე მეტად რისკის ქვეშ?

-ვინც ალკოჰოლს მოიხმარს მრავალი წლის განმავლობაში.
-ვირუსული ჰეპატიტით დაავადებულები.
-დიაბეტიკები.
-ჭარბწონიანები
-ნარკოტიკების მომხმარებლები, რომლებიც საერთო ნემსს მოიხმარენ.
-ღვიძლის დაავადების ისტორიის მქონენი.
-დაუცველი სექსის მოყვარულნი.

ციროზი კიბოა?

არა, ღვიძლის ციროზი არ არის კიბო. თუმცა, ადამიანების უმეტესობას, რომლებსაც აქვთ ღვიძლის კიბო, აქვთ ციროზი. თუ გაქვთ ციროზი, თქვენ გაქვთ ღვიძლის კიბოს გაზრდილი რისკი. თუ თქვენ გაქვთ B ან C ჰეპატიტი, თქვენ გაქვთ ღვიძლის კიბოს გაზრდილი რისკი, რადგან ეს დაავადებები ხშირად იწვევს ციროზს. ღვიძლის დაავადების ნებისმიერმა მიზეზმა შეიძლება გამოიწვიოს ციროზი, რაც ზრდის ღვიძლის კიბოს შანსს. (მაშინაც კი, თუ გაქვთ B ჰეპატიტი ან ღვიძლის ცხიმოვანი დაავადება ციროზის გარეშე, თქვენ გაქვთ ღვიძლის კიბოს გაზრდილი რისკი.)

რა არის ციროზის სიმპტომები?

ციროზის სიმპტომები დამოკიდებულია დაავადების სტადიაზე. საწყის ეტაპზე შეიძლება პაციენტს არ ჰქონდეს რაიმე სიმპტომი.

ციროზის ადრეული სიმპტომები და ნიშნებია:

-Მადის დაკარგვა.
-სისუსტის ან დაღლილობის შეგრძნება.
-გულისრევა.
-Ცხელება.
-წონის მოულოდნელი კლება.

ღვიძლის ფუნქციის გაუარესებისას, ციროზის სხვა უფრო ხშირად აღიარებული სიმპტომები ჩნდება, მათ შორის:

-მარტივი სისხლჩაქცევები და სისხლდენა.
-ყვითელი ელფერი კანზე ან თვალის სკლერაზე(სიყვითლე).
-კანის ქავილი.
-შეშუპება ფეხებში და ტერფებში.
-სითხის დაგროვება მუცელში (ასციტი).
-შარდზე მოყავისფრო ან ნარინჯისფერი ფერი.
-ღია ფერის განავალი.
-დაბნეულობა, აზროვნების გაძნელება, მეხსიერების დაკარგვა, პიროვნების ცვლილებები.
-სისხლი განავალში.
-სიწითლე ხელის გულებზი.
-ობობის მსგავსი სისხლძარღვები, ტელანგიექტაზიები.
-მამაკაცებში: სქესობრივი ლტოლვის დაკარგვა, გადიდებული მკერდი (გინეკომასტია), შეკუმშული სათესლე ჯირკვლები.
-ქალებში: ნაადრევი მენოპაუზა.

რა იწვევს ციროზს?

დაავადებებისა და პირობების ფართო სპექტრმა შეიძლება დააზიანოს ღვიძლი და გამოიწვიოს ციროზი.

ზოგიერთი მიზეზი მოიცავს:

-ალკოჰოლის ქრონიკული მოხმარება
-ქრონიკული ვირუსული ჰეპატიტი (ჰეპატიტი B, C და D)
-ღვიძლში ცხიმის დაგროვება (ღვიძლის არაალკოჰოლური ცხიმოვანი დაავადება)
-ორგანიზმში რკინის დაგროვება (ჰემოქრომატოზი)
-კისტოზური ფიბროზი
-ღვიძლში დაგროვილი სპილენძი (ვილსონის დაავადება)
-ცუდად ჩამოყალიბებული ნაღვლის სადინარები (ნაღვლის ატრეზია)
-ალფა-1 ანტიტრიფსინის დეფიციტი
-შაქრის მეტაბოლიზმის მემკვიდრეობითი დარღვევები (გალაქტოზემია ან გლიკოგენის შენახვის დაავადება)
-გენეტიკური საჭმლის მომნელებელი დარღვევა (ალაგილის სინდრომი)
-სხეულის იმუნური სისტემით გამოწვეული ღვიძლის დაავადება (ავტოიმუნური ჰეპატიტი)
-ნაღვლის სადინარების განადგურება (პირველადი ბილიარული ციროზი)
-სანაღვლე გზების გამკვრივება და ნაწიბურები (პირველადი სკლეროზული ქოლანგიტი)
-ინფექციები, როგორიცაა სიფილისი ან ბრუცელოზი
-მედიკამენტები, მათ შორის მეთოტრექსატი ან იზონიაზიდი

გართულებები:

-მაღალი წნევა ვენებში, რომლებიც ამარაგებენ ღვიძლს (პორტალური ჰიპერტენზია).

-შეშუპება ფეხებსა და მუცელში

-ელენთის გადიდება (სპლენომეგალია).

-სისხლდენა

-ინფექციები

-არასწორი კვება

-ტვინში ტოქსინების დაგროვება (ღვიძლის ენცეფალოპათია).

-სიყვითლე

-ძვლის დაავადება

-ღვიძლის კიბოს გაზრდილი რისკი.

-მწვავე-ქრონიკული ციროზი.

როგორ მკურნალობენ ღვიძლის ციროზს?
მკურნალობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა იწვევს ციროზს და რამდენად არის დაზიანებული.

მიუხედავად იმისა, რომ ციროზის განკურნება არ არსებობს, მკურნალობამ შეიძლება შეაფერხოს ან შეაჩეროს მისი პროგრესი და შეამციროს გართულებები.

ციროზის გამომწვევი მიზეზების მკურნალობა შემდეგია:

-ალკოჰოლთან დაკავშირებული ღვიძლის დაავადება: შეწყვიტეთ ალკოჰოლის დალევა. თუ დახმარება გჭირდებათ, სთხოვეთ თქვენს ჯანდაცვის პროვაიდერს რეკომენდაციები ალკოჰოლზე დამოკიდებულების მკურნალობის პროგრამებისთვის.
-B ან C ჰეპატიტი: რამდენიმე დამტკიცებული ანტივირუსული მედიკამენტი ხელმისაწვდომია B და C ტიპის ჰეპატიტის სამკურნალოდ.
-არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადება: არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადების მართვა მოიცავს წონის დაკარგვას, ჯანსაღი დიეტის დაცვას, ფიზიკურ ვარჯიშს და თქვენი პროვაიდერის მითითებების დაცვას თქვენი დიაბეტის მართვისთვის.
-ღვიძლის მემკვიდრეობითი დაავადებები: მკურნალობა დამოკიდებულია კონკრეტულ მემკვიდრეობით დაავადებაზე. მკურნალობა მიზნად ისახავს სიმპტომების მკურნალობას და გართულებების მართვას. ალფა-1 ანტიტრიფსინის დეფიციტის მკურნალობა შეიძლება მოიცავდეს მედიკამენტებს მუცლისა და ფეხების შეშუპების შესამცირებლად, ანტიბიოტიკებს ინფექციების სამკურნალოდ და სხვა მედიკამენტებს გართულებებისთვის. ჰემოქრომატოზისთვის მკურნალობა არის სისხლის ამოღება სისხლში რკინის დონის შესამცირებლად. ვილსონის დაავადების მკურნალობა არის მედიკამენტები, რომლებიც აცილებენ სპილენძს სხეულიდან და თუთია, რათა თავიდან აიცილონ კუპერის შეწოვა. კისტოზური ფიბროზისთვის ინიშნება მედიკამენტები ფილტვების ფუნქციის გასაუმჯობესებლად, ლორწოვანი გარსის გაწმენდის მეთოდებისა და გართულებების სამკურნალოდ. გლიკოგენის შესანახი დაავადებების მკურნალობა, რომელიც მოიცავს ღვიძლს, არის გლუკოზის სწორ დონეზე შენარჩუნება.
-აუტოიმუნური ჰეპატიტი: მკურნალობა მოიცავს მედიკამენტებს იმუნური სისტემის დათრგუნვის მიზნით.
-დაავადებები, რომლებიც აზიანებს ან ბლოკავს ღვიძლში ნაღვლის სადინრებს: მკურნალობა მოიცავს მედიკამენტებს, როგორიცაა ურსოდიოლი ან ქირურგიული ჩარევა შევიწროებული ან დაბლოკილი ნაღვლის სადინარების გასახსნელად.
-გულის უკმარისობა: მკურნალობა დამოკიდებულია თქვენი გულის უკმარისობის მიზეზსა და სტადიაზე. მედიკამენტები მოიცავს წამლებს მაღალი წნევის სამკურნალოდ, ქოლესტერინის შესამცირებლად, ჭარბი სითხის (შეშუპების) მოსაცილებლად თქვენი ორგანიზმიდან და გულის ტუმბოს ფუნქციის გასაუმჯობესებლად. სხვა მკურნალობა მოიცავს მოწყობილობების იმპლანტაციას, რომლებიც ხელს უწყობენ სისხლის ამოტუმბვას ან გულის რითმის მონიტორინგს, ოპერაციებს არტერიების განბლოკვის მიზნით ან გულის სარქველების შეცვლას ან შეკეთებას და ტრანსპლანტაციის ოპერაციას თქვენი გულის ჩასანაცვლებლად.
-მედიკამენტები, რომლებმაც შეიძლება ხელი შეუწყონ ციროზს: თქვენი პროვაიდერი განიხილავს თქვენს ყველა მედიკამენტს, რათა დაადგინოს, იწვევს თუ არა რაიმე პრობლემას თქვენს ღვიძლში და თუ ასეა, შეწყვიტოს წამალი, შეამციროს დოზა ან შეცვალოს სხვა წამლით, თუ ეს შესაძლებელია.

პრევენცია

შეამცირეთ ციროზის რისკი ღვიძლის მოვლისთვის შემდეგი ნაბიჯების გადადგმით:

-არ დალიოთ ალკოჰოლი, თუ გაქვთ ციროზი. თუ თქვენ გაქვთ ღვიძლის დაავადება, უნდა მოერიდოთ ალკოჰოლს.
-მიირთვით ჯანსაღი საკვები. აირჩიეთ მცენარეული დიეტა, რომელიც სავსეა ხილითა და ბოსტნეულით. აირჩიეთ მთლიანი მარცვლეული. შეამცირეთ ცხიმიანი და შემწვარი საკვების რაოდენობა, რომელსაც მიირთმევთ.
-შეინარჩუნეთ ჯანსაღი წონა. სხეულის ცხიმის გადაჭარბებულმა რაოდენობამ შეიძლება დააზიანოს თქვენი ღვიძლი. ესაუბრეთ თქვენს ექიმს წონის დაკლების გეგმის შესახებ, თუ გაწუხებთ ჭარბი წონა.
-შეამცირეთ ჰეპატიტის რისკი. ნემსის გაზიარებამ და დაუცველმა სქესობრივმა კავშირმა შეიძლება გაზარდოს B და C ჰეპატიტების რისკი. ჰკითხეთ ექიმს ჰეპატიტის ვაქცინაციის შესახებ.