21-ე საუკუნეში, თავისუფალი სამყაროს სიმბოლოდ ქცეულ ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ლიტერატურის შეზღუდვა თუ აკრძალვა უცხო არ არის. სხვადასხვა შტატში აკრძალული წიგნების ჩამონათვალში, ისეთი სახელგანთქმული ავტორების ნაწარმოებებსაც აღმოაჩენთ, რომელთა გარეშეც მკითხველისთვის მსოფლიო ლიტერატურა წარმოუდგენელია.

კონგრესის მიერ 1789 წელს მიღებული პირველი შესწორება, რომელიც გამოხატვის თავისუფლებას ეხება, შეიცავს სიტყვის, რელიგიის, პრესის, პეტიციისა და შეკრების თავისუფლებებს. ის ხშირად მოიხსენიება ისეთი სასამართლო საქმეების განხილვისას, რომელიც წიგნების შეზღუდვას ან აკრძალვას ეხება.

არსებობს სხვადასხვა მიზეზი, რის გამოც აშშ-ში ნაწარმოებებს კრძალავენ:

• ენობრივი - ესაა ცენზურის ერთ-ერთი ყველაზე ხშირი მიზეზი, როცა რომანი დიდი დოზით ლანძღვა-გინებას ან შეურაცხმყოფელ ტერმინებს შეიცავს. მაგალითად, სიტყვა "ზანგის" გამოყენების გამო, "ჰეკლბერი ფინის თავგადასავალი" "შავ სიაშია" შესული.
• სექსუალური - თუ წიგნი შეიცავს სიტუაციებს, რომელიც შესაბამისი არაა ბავშვების ან კონკრეტული აუდიტორიისთვის. მაგალითად: "დიდი გეთსბი" შეზღუდულია "სექსუალური მინიშნებების" გამო.
• პოლიტიკური - ხშირად, რომანები, რომლებიც უკიდურეს პოლიტიკურ ან რევოლუციურ შეხედულებებს გამოხატავენ, იზღუდება ან იკრძალება. მაგალითი: "ცხოველების ფერმა" შეზღუდულია გამოყენებული ფრაზის - „მასები აჯანყდებიან“ გამო.
• ძალადობრივი - რომანები იზღუდება ან იკრძალება გრაფიკული გამოსახვის გამო, როგორიცაა ძალადობრივი სცენები, სისხლი და ა.შ. მაგალითი: ტონი მორისონის "შეყვარებული" შეიზღუდა, რადგან მეტისმეტად ძალადობრივად ჩაითვალა.
• რელიგიური - წიგნი რელიგიური მიზეზით იკრძალება, განსაკუთრებით მაშინ, თუ საუბარი არაპოპულარულ რელიგიაზეა. მაგალითი: "მხევლის წიგნი" აკრძალულია, რადგან ანტი-ქრისტიანულად ჩაითვალა.

რაც შეეხება კონკრეტულად იმ წიგნებს, რომლებიც ამერიკის სხვადასხვა შტატში შეზღუდული და აკრძალულია - ALLNEWS.GE წარმოგიდგენთ 7 პოპულარულ ნაწარმოებს:

• "ნუ მოკლავ ჯაფარას", ჰარპერ ლი - ენობრივი მიზეზი, აკრძალულია მინესოტას შტატში

წიგნმა "ნუ მოკლავ ჯაფარას" (1960) პოპულარობა სწრაფად მოიპოვა, პულიცერის პრემია მიიღო და მას შემდეგ ამერიკულ კლასიკად ითვლება. რომანი უპირისპირდება გაუპატიურებისა და რასობრივი უთანასწორობის საკითხებს. თუმცა, მასზე ცენზურა 1960 წლიდან, გამოქვეყნებისთანავე დაიწყო და ის ALA-ს (ამერიკის ბიბლიოთეკის ასოციაციის) მიერ 2009 და 2011 წლებში ყველაზე შეზღუდული წიგნების ათეულში მოხვდა.

რომანი შეურაცხმყოფელად ჩაითვალა, რადგან ის ეხება რასობრივ უსამართლობას, კლასობრივ სისტემებს, გენდერულ როლებს; ის მძაფრი ენით გადმოსცემს ძალადობის, გაუპატიურების, ინცესტის სცენებს.

1996 წლის ივლისში, მისისიპის Moss Point-ის სასკოლო რაიონის ხელმძღვანელმა განაცხადა, რომ "ნუ მოკლავ ჯაფარას" უნდა განეხილათ მშობლების, საზოგადოების წევრებისა და მასწავლებლების ჯგუფს მას შემდეგ, რაც სასულიერო პირმა გრეგ ფოსტერმა, რომანში რასობრივი აღწერილობისა და სექსუალური აქტივობის დისკუსიის შესახებ სასამართლოში შეიტანა საჩივარი. საბოლოოდ, რომანი სკოლაში დაიბლოკა.

კიდევ ერთი შემთხვევა 2008 წელს ნიუ-ჯერსიში მოხდა, სადაც ჩერი ჰილის მცხოვრები წინააღმდეგი იყო, "ნუ მოკლავ ჯაფარას" საშუალო სკოლის ინგლისური ენის სასწავლო პროგრამაში ყოფილიყო. მას არ მოსწონდა, როგორ ეპყრობოდნენ რომანში აფრო-ამერიკელებს და შიშობდა, რომ ეს აღწერილობა შავკანიან სტუდენტებს გაანაწყენებდა. წიგნის აკრძალვის ნაცვლად, სკოლის გამგეობამ ერთხმად დაუჭირა მხარი წიგნის სასწავლო პროგრამაში დარჩენას. სანაცვლოდ, კი იმ მასწავლებლებისთვის, რომლებიც გაკვეთილებზე აღნიშნულ რომანს იყენებდნენ, რასობრივი მგრძნობელობის ტრენინგები დანერგეს.

• "მხევლის წიგნი", მარგარეტ ეტვუდი - რელიგიური მიზეზი, აკრძალულია ჩრდილო კაროლინაში

ბესტსელერი 1985 წელს გამოქვეყნდა, გახდა არტურ კლარკის პრემიის ლაურეატი, მიიღო ბუკერის და ნებულას პრემიის ნომინაციები. წლების განმავლობაში "მხევლის წიგნი" კოლეჯების ლიტერატურის გაკვეთილებზე განიხილებოდა, ამასთანავე, სკოლის ბიბლიოთეკებიდან ქრებოდა, მას ხოტბას ასხამდნენ, გმობდნენ და უყვარდათ...

"მხევლის წიგნი" როგორც 1990-იან, ისე 2000-იან წლებში მოხვდა ამერიკის ბიბლიოთეკის ასოციაციის სიაში - "ათწლეულის განმავლობაში ათი ყველაზე აკრძალული წიგნი". ამის მიზეზად ანტი-ქრისტიანულობა სახელდებოდა (საპირისპირო მოსაზრებით, ეს ასე არ არის, უბრალოდ, წიგნი ანტი-ფუნდამენტალისტურია ან მასში ბევრი "შემაშფოთებელი" სექსი ფიგურირებს).

ნაწარმოებში ნებისმიერი ქალის ყველაზე წარმოუდგენელი კოშმარებია თავმოყრილი: დამოუკიდებლობის დაკარგვა, არასასურველ კაცთა მორჩილება, გაუპატიურება, ძალადობა, ბავშვის დაკარგვა, ან უშვილობის გამო საზოგადოების მიერ უღირსად ჩათვლა, თანაც ნაწარმოებში ეს ყველაფერი სახელმწიფოს მიერაა სანქცირებული.

• "დიდი გეთსბი", ფრენსის სკოტ ფიცჯერალდი - სექსუალური მიზეზი, აკრძალულია სამხრეთ კაროლინაში

ფრენსის სკოტ ფიცჯერალდის კლასიკური წიგნი "დიდი გეტსბი" 1925 წელს გამოქვეყნდა. თითქმის 100 წლის განმავლობაში საშუალო სკოლების მოსწავლეებისთვის მისი წაკითხვა იზღუდებოდა.

ბევრი ჯგუფი, განსაკუთრებით რელიგიური ორგანიზაციები, აპროტესტებდნენ რომანში გამოყენებულ ენას, ძალადობასა და სექსუალურ მინიშნებებს და საჯარო სკოლებში წიგნის აკრძალვას წლების განმავლობაში ცდილობდნენ.

მაგალითად, ალასკაში ერთ-ერთმა სკოლამ მასწავლებლებს "მეტისმეტად სექსუალური" "გეტსბის" გამოყენება აუკრძალა და აღნიშნა, რომ მოსწავლეებისთვის წიგნი ზედმეტად "წინააღმდეგობრივია". ეს გადაწყვეტილება მალევე ადგილობრივ მასწავლებელთა კავშირმა დაგმო და აკრძალვა გაუქმდა. საინტერესოა, რომ წიგნში სიტყვა "სექსი", ნახსენებიც კი არ არის...

• "1984", ჯორჯ ორუელი - პოლიტიკური მიზეზით აკრძალულია ფლორიდაში

იოსებ სტალინის აღმავლობის ფონზე, ტუბერკულოზით დაავადებულმა ჯორჯ ორუელმა "1984" დაწერა. შესაძლოა, ავადმყოფობამ განაპირობა რომანის პირქუში ელფერი, თუმცა უმთავრესი ისაა, რომ ორუელის შთაგონება, სიტყვის თავისუფლების სიყვარული იყო.

ორუელი წერს მთავრობაზე, რომელიც მოქალაქეების ინდივიდუალიზმსა და ცხოვრებას სრულად შლის. ავტორი აჩვენებს, როგორ ცვლის ტოტალიტარული რეჟიმი კაცობრიობასა და მის ისტორიას. წიგნის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ციტატაა: ”ვინც აკონტროლებს წარსულს, აკონტროლებს მომავალს. ვინც აკონტროლებს აწმყოს, აკონტროლებს წარსულს".

მჩაგვრელი რეჟიმების "სახის ჩვენების" გამო, წიგნი ხშირად ყოფილა აკრძალვის სამიზნე. "1984" არაერთხელ აიკრძალა და შეიზღუდა თავისი სოციალური და პოლიტიკური თემების, აგრეთვე, გარკვეული სექსუალური შინაარსის გამო. 1981 წლიდან წიგნზე წვდომა ფლორიდის შტატში, პრო-კომუნისტურობის გამო შეიზღუდა... განაგრძეთ კითხვა <<<