ელიზაბეტ კიუბლერ-როსი გახლავთ შვეიცარიული წარმოშობის ამერიკელი ფსიქიატრი. ელიზაბეტ კიუბლერ-როსმა ადამიანთა სიკვდილზე ფსიქოლოგიური რეაგირების შესწავლის შედეგად ჩამოაყალიბა საკუთარი მოდელი, რომელიც ეტაპობრივად ცვალებადი სტადიებისგან შედეგება. Kübler-Ross- ის მოდელის ხუთი ეტაპი ემოციური და ფსიქოლოგიური რეაქციების საუკეთესო აღწერაა, რომელსაც ბევრი ადამიანი განიცდის, როდესაც სიცოცხლისათვის საშიში ავადმყოფობის ან ცხოვრებისეული სიტუაციის წინაშე აღმოჩნდება.

1. უარყოფა. (არიდება, დაბნეულობა, აწეული გუნება-განწყობილება, შოკი და შიში). თავდაპირველად როდესაც ადამიანი გებულობს თავისი ან ახლობლის გარდაუვალი სიკვდილის შესახებ, ის ამ ფაქტს უარყოფს. «შეუძლებელია ეს მე დამმართნოდა». როგორც წესი ასეთ დროს ადამიანი გაურბის საუბარს ამ თემაზე ან თუ ვინმე იწყებს სიკვდილზე საუბარს მაშინ ის არ იმჩნევს მის ნათქვამს, თითქოს არც არაფერი გაუგია ან ღიზიანდება ნათქვამის გამო.ჩვენ ყველას გვინდა /გვჯერა, რომ ცუდი არაფერია ჩვენთვის. ქვეცნობიერად შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ჩვენ ვართ უკვდავი. როდესაც ადამიანს ეძლევა ტერმინალური ავადმყოფობის დიაგნოზი, ბუნებრივია, უარყოფის ფაქტორი. ისინი ექიმს ეუბნებიან, მეორე და მესამე მოსაზრებებს ეძებენ. მათ შეუძლიათ მოითხოვონ ახალი ტესტების კომპლექტი და დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ პირველის შედეგები ცრუ აღმოჩნდა. ზოგიერთმა ადამიანმა, შეიძლება, თვითიზოლაციას მიმართოს ექიმებისაგან და უარი თქვას დროულად მკურნალობაზე. ამ ეტაპზე, შესაძლოა, ასევე იზოლირებული იყოს ადამიანი თავისი ოჯახისგან და მეგობრებისგან, რათა თავიდან აეცილებინა მისი ავადმყოფობის შესახებ დისკუსიები.

2. ბრაზი. დამახასიათებელია: ფრუსტრაცია, გაღიზიანება და შფოთვა. თანდათანობით პიროვნება ხვდება რომ ეს მაინც მას დაემართა და ფაქტს ვერ გაექცევა. ასეთ დროს მას ბრაზი იპყრობს. «რატომ არ შეუძლიათ ექიმებს რომ გადამარჩინონ? ესაა მათი ნაქები მედიცინ და მეცნიერება?!» ასევე ხშირია ტიპიურია გარდაცვლილი ადამიანის მიმართ: «ეს რა გაბედა, ეს როგორ გააკეთა! როგორ მიმატოვა!»როგორც ადამიანი აღიარებს ტერმინალური დიაგნოზის რეალობას, მათ, შეიძლება, დაიწყონ, "რატომ მე?" გააანალიზონ, რომ მათი იმედები, ოცნებები და კარგად დასახული გეგმები აღარ ახდება. ადგილი აქვს აღშფოთებას და იმედგაცრუებას. მნიშვნელოვანია იმის გაგება, თუ საიდან მოდის ეს რისხვა. ადამიანმა შესაძლოა ტელევიზორს უყუროს, სადაც ხალხი იცინის და ცეკვავს- ეს მათთვის სასტიკი შეხსენებაა ხოლმე, რომ მათ აღარ შეუძლიათ ფეხით, ცეკვა.

3. მოლაპარაკება. როდესაც ბრაზიც უშედეგო აღმოჩნდება. ადამიანი იწყებს ვაჭრობას/მოლაპარაკებას. «იქნებ შეძლოთ ჩემი განკურნერბა? მინდა ჩემი შვილის დაბადების დღეს მოვესწრო, იქნებ შეიძლება გავახანგრძლივოთ დრო?» ამ სტადიაზე ადამიანს უკვე ესმის რომ იგი (ან მისი ახლობელი) გარდაიცვლება, მაგრამ სურს გარდაცვალების დრო გადაავადოს. იმ ადამიანთა უმეტესობა, ვინც გარიგების ეტაპზე გადადის, ღმერთთან ერთად აკეთებს ამას. ისინი შეიძლება შეუთანხმდნენ ღმერთს, რომ კარგი ცხოვრებით იცხოვრებენ, დაეხმარებიან გაჭირვებულებს, რაიმე კარგს გააკეთებენ, თუ ღმერთი განკურნავს მათ ავადმყოფობისგან. ზოგი ადამიანი ექიმთან ცდილობს მოლაპარაკებას, მაგალითად: თუ შეუძლიათ, რომ კიდევ ერთხელ დაკავდნენ რაიმე კონკრეტული აქტივობით ან მათთვის სადმე მნიშვნელოვან ადგილზე წავიდნენ, სხვას აღარაფერს ითხოვენ. როდესაც ისინი აანალიზებენ, რომ მოლაპარაკების ეტაპი არ „მუშაობს“, ვარდებიან დეპრესიაში.

4. დეპრესია. ამ ეტაპს თან ახლავს: სასოწარკვეთა, უმწeობა, მტრულობა და გაქცევა. ადამიანი ხვდება რომ ვერაფერი შეცვლის იმას, რაც უწერია და ითრგუნება. ცხოვრება უაზროდ ეჩვენება და სასოწარკვწთილებაში ვარდება. მას თითქოს იმედი აქვს დაკარგული. მაგალითად, ოპერაციათა, მკურნალობისა და ავადმყოფობის ფიზიკური სიმპტომების მატება, ან მაგალითად, გაჭირვებულ მდგომარეობაში დარჩენა ისევ. ამ ეტაპზე რეალურად ორი ტიპის დეპრესია არსებობს. პირველი დეპრესია, რომელსაც მან "რეაქტიული დეპრესია" უწოდა, მიმდინარე და უკანასკნელ დანაკარგებზე რეაქცია ხდება. მაგალითად, ქალბატონი, რომელიც საშვილოსნოს ყელის კიბოს დიაგნოზს ებრძვის, შეიძლება პირველად დაკარგოს საშვილოსნოს ქირურგიული და მისი თმის ქიმიოთერაპია. მისი მეუღლე დახმარების გარეშე დარჩა შვილის მოვლაზე, მაშინ როდესაც ის ავად არის და ბავშვებს ქალაქის გარეთ ოჯახის წევრებს უგზავნის. იმის გამო, რომ კიბოს მკურნალობა იმდენად ძვირია, ეს ქალი და მისი მეუღლე ვერ იპოთეკური სესხით სარგებლობენ და მათ სახლში უნდა გაყიდონ. ქალი გრძნობს ღრმა გრძნობა დაკარგვა თითოეული ამ მოვლენების და გადანაწვენები შევიდა დეპრესია. მეორე ტიპის დეპრესია გახდება "მოსამზადებელი დეპრესია". ეს არის ის ეტაპი, სადაც უნდა გაუმკლავდეთ ყველაფრის მომავალ დაკარგვას და ყველას, ვისაც უყვარს. ადამიანების უმრავლესობა გაატარებს ამ დროს მგზნებარე ფიქრით, რადგან ისინი მზად არიან ასეთი სრული დაკარგვისთვის. ეს არის მწუხარების პერიოდი, რომელიც აუცილებელია მკვდარი ადამიანისთვის, რათა მათ სიკვდილს გაუმკლავდეს. თუ ისინი სრულად იტანჯებიან და დეპრესიით გადადიან, მიიღებს მიღებას.

5. მიღება. (ცხოვრების გაგრძელება და ახალი გეგმა)…საბოლოო სტადიაზე ის ეგუება თავის ან თავისი ახლობლის ბედს. “მე მოვკვდები, მაგრამ ყველაფერი მაინც წესრიგში იქნება”. ამ დროს ადამიანი ცდილობს მოაგვაროს და გააკეთოს ის საქმეები რაც მისთვის მნიშვნელოვანია. სწორედ ესაა სიკვდილის მაკურნებელი ძალა. ადამიანი ხვდება რომ მას თვეები, ან სულაც კვირეები დარჩა და აღარ ცდება სისულელეებზე, ფუჭ განცდებზე. ის სრულებით ახდენს საკუთარ პიროვნული რესურსის მობილიზაციას და დარჩენილი დრო ყველაზე აქტიური შეგრძნებებით და სიცოცხლით აღსავსე ხდება მისთვის, ვიდრე მთელი მისი განვლილი ცხოვრება იყო.

თუმცა ელიზაბეტ კიუნლერ-როსმა ეს სტადიები თავადაპირველად სასიკვდილოდ დაავადებულ პაციენტებთან გამოიყენა, შემდგომში ეს მოდელი გამოყენებულ იქნა მის მიერვე სხვა დანაკლისების დროსაც. სინამდვილეში სიკვდილის ფაქტი იმითაა მძიმე რომ სიკვდილი გვართმევს საყვარელ ადამიანებს, არსებულ შესაძლებლობებს, ჩვეულ ცხოვრებას გვინგრევს და არარსებობაში გადავყავართ. ასევე შეიძლება იმოქმედოს საყვარელ ადამიანთან განშორებამაც, რა მნიშვნელობა აქვს რომ ის ცოცხალია, ის მაინც არაა ჩვენს გვერდით. ანდა სამსახურიდან დათხოვნა, ის გვართმევს მთელ რიგ შესაძლებლობებს, გვირევს სამომავლო ცხოვრებისეულ გეგმებს. ამგვარად ემოციური რეაგირების ეს სტადიები დამახასიათებელია არა მხოლოდ სიკვდილზე რეაგირებისთვის, არამედ ნებისმიერ იმ სიტუაციისთვის რომელიც მძიმე და მნიშვნელოვან დანაკლისთანაა დაკავშირებული., მაგალითად, განქორწინების ან სამუშაოს დაკარგვას.

ასევე საინტერესოა აღინიშნოს, რომ წარსულში ადამიანს აწუხებს გზა, თუ როგორ იმოქმედებს ტერმინალური დაავადების დიაგნოზი. მაგალითად, ქალბატონი, რომელიც ყოველთვის თავიდან აცილებული იყო უბედურება და გამოყენებული უარი განაცხადა წარსულში ტრაგედიის გამკლავება, შეიძლება აღმოჩნდეს დიდი ხნის განმავლობაში დაძლევის უარყოფით ეტაპზე. ანალოგიურად, ადამიანი, რომელიც აღშფოთებას განიცდის რთულ სიტუაციებში, შეუძლია თავად ვერ გადალახოს გაძევების სცენა.